ساخت سال های ورزشی دارای یک استاندارد کلی برای تمام ورزش ها، و استاندارد های تفکیکی برای ورزش های مختلف است. در استاندارد ساخت سالن و سوله ورزشی می بایست فضاهای مناسب برای رعایت استاندارد ها را لحاظ نمود.
در اینجا ما استاندارد کلی ساخت سالن ورزشی را مطابق با دستور العمل دانشکده تربیت بدنی شرح می دهیم.
اصول کلی استاندارد ساخت سالن های ورزشی
فضاهای جانبی مورد نیاز
- فضاهای كافی برای آمادگی، تمرین، نرمش و آمادگی ورزشکاران
- فضای پزشكی و كمكهای اولیه فضاهای مورد لزوم برای معاینات پزشكی و ارائه كمک های اولیه
- محل قرار گرفتن وسائل و تجهیزات كمكهای اولیه، در نظر گرفتن مكان برای ارائه كمکهای اولیه نزدیک و همسطح با فضای ورزشی ، سالن ها، استخر یا زمین های بازی و مورد توجه
قرار دادن موارد زیر
- تابلو یا تابلوهای مربوط به كمكهای اولیه در محلهای مناسب نصب گردند.
- امكان استفاده از دستشویی برای مصدومین وجود داشته باشد .
- دسترسی به مسیرهای پهن (پهنای 90 سانتی متر برای درها و 120 سانتی متر برای راهروها) به عنوان حداقل ابعاد برای بهره برداری از برانكارد در حمل مصدومین میسر باشد.
- امكان دسترسی سریع و آسان به آمبولانس وجود داشته باشد.
- اندازه و طرح اتاق كمكهای اولیه بستگی به ورزشگاه، رشته های ورزشی فعال در آن و حجم تماشاچیان دارد.
فضاهای سرویس و رختكن برای داوران، مربیان و ورزشکاران
متناسب با نوع ورزش ها و تعداد ورزشکاران اندازه رختكن ها تعیین می شوند. مسیر عبور و مرور ورزشکاران باید از مسیر تماشاچیان مجزا باشد. آینه، موخشک كن، آب سرد كن ،كمد (به تعداد مورد نیاز) و غیره وسایل مورد نیاز رختكن است.
نصب آینه در رختكن ضروری است و بهتر است تمام قد و فاصله آنها از سطح زمین 120 سانتیمتر در نظر گرفته شود. قرار دادن آب سردكن در محل عبور و مرور استفاده كنندگان باید مورد توجه قرار گیرد و نصب آن نباید در رختكنها باعث ازدحام جمعیت و شلوغی شود.
در این استاندارد قرار دادن رختكن ها و دوش ها در كنار هم و دسترسی آسان به هر دو، در زمان ساخت سالن ورزشی باید مورد توجه قرار گیرند. بطور كلی فضای رختكن برای هر ورزشکار 1.7 تا 2 متر مربع در نظر گرفته می شود.
فضای انباری برای نگهداری وسائل ورزشی و سایر وسایل مورد نیاز
در استاندارد ساخت سالن های ورزشی برای انبار باید فضایی ساخته شود. وسایل و تجهیزاتی كه در تمرینات مورد استفاده قرار می گیرند در زمان تغییر فعالیتهای ورزشی در سالنهای چند منظوره و یا برگزاری امتحانات باید از محیط سالن و محل برگزاری ورزشکاران خارج شوند.
بنابراین برای حفظ آنان و بهره برداری بیشتر باید محل و انبار خاصی داشته باشند . در این انبار می توان سایر تجهیزات مخصوص مسابقات و اداری را نیز نگهداری نمود.
استاندارد ساخت كف و كفپوش برای سالن ورزشی
زمین ها و سطوح ورزشی از عناصر تعیین كننده كیفیت ورزش ها می باشند. در حال حاضر دامنه وسیعی از سطوح وجود دارند، زیرا ورزش در تمام شرایط جوی و در تمام مكان ها اعم از باز و سرپوشیده انجام می شود. ضمنا فشار تمرینها و مسابقات بر امكانات ورزشی زیاد است، زیرا مسابقات زیادی در طول سال برگزار می شود. ارائه سطوح جدید با كیفیت نو و چگونگی هماهنگی آنها با ورزشهای مختلف مورد توجه می باشد.
ایمنی بازیكنان و ورزشکاران در ارتباط با آسیب های مرتبط با سطوح ورزشی، نقش تعیین كننده دارد. برای همین باید استاندارد ساخت سالن های ورزشی در این خصوص به دقت رعایت شود.
عملكرد سطوح ورزشی دارای دو پارامتر است: میزان جهندگی سطح و میزان پیچش بین پا و سطح. برای تعیین میزان جهندگی یک سطح از وسیله ای استاندارد به نام ” قهرمان برلین ” استفاده می شود. به طور خلاصه ” قهرمان برلین ” به عنوان وسیله ای برای كسب اطمینان از مطابقت رفتار دینامیكی سطح با استاندارد، به خوبی عمل می كند .
پارامتر دوم یعنی پیچش سطح تقریبا مهمتر از میزان جهندگی سطح است. زیرا موارد زیادی وجود دارد كه در آنها سطوح به عنوان عامل آسیب های زانو در اثر قفل شدن پا در سطح در حین یک مانور گردشی، شناخته شده اند.
برای آزمون كیفیت تمامی زمینهای مصنوعی از آزمونهای استاندارد (Din 18365) استفاده می شود. كف پوش سالنها باید دارای ویژگی های خاصی باشند كه از جمله آنها می توان به مقاومت مناسب در بهره برداری مدام، عایق صوتی بودن، قابلیت پاكیزگی و تمیز شدن آسان و كاهش میزان اصطكاك آنها اشاره نمود.
رنگهای زنده كف پوشها در ایجاد محیط مطلوب برای پرداختن به فعالیتهای جسمانی ورزشكاران در سطوح مختلف و حضور تماشاچیان موثر است. تركیب مواد پلی یورتان و پلاستیكهایی از نوع پلی اتیلن و پلی پروپیلن در كف پوشهای ورزشی از بروز انواع آلودگیها و تخریب سریع آنها جلوگیری می كنند. استفاده از انواع مواد پلی مری PVC به دلیل وجود حلقه های بنزنی و تولوئنی در آنها، غیر بهداشتی وبرای سلامتی انسان مضرمی باشند.
كفپوش های چوبی نیز علیرغم محسنات ویژه از نظر قیمت و هزینه های نگهداری ونفوذ برخی حشرات در آنها، دارای موارد قابل توجهی می باشند . بهتر است برای كف پوش سالن ها از سیستمهای یک پارچه بدون درز استفاده شود تا از انباشت گرد و غبار و سایر آلوده كننده ها از جمله انواع قارچ ها و باكتری ها در درز بین قسمتهای مختلف كف پوش ها جلوگیری به عمل آید. ضمن اینكه این سیستم ها با تغییرات آب و هوا دچار انقباض و انبساط نمی شوند و از عمر بیشتری برخوردارند.
در صورت بهره گیری از سیستمهای دیگر از جمله پاركت های رولی باید به طور صحیح و دقیق نصب گردند و فاصله بین قسمتهای مختلف وجود نداشته باشد. ضخامت كف پوش ها اگر با لایه های شوك پد همراه باشد ایمنی بیشتری را برای ورزشكاران در هنگام فعالیت ایجاد می كند. یكی از موارد استاندارد بودن سالنهای ورزشی به استفاده از انواع مرغوب كف پوش ها واجرای صحیح آن مربوط می باشد. جداول زیر گرچه قدیمی هستند ولی به دلیل فقدان شرایط استاندارد در كشور قابل توجه می باشند .
رنگ کف زمین های ورزشی
فضاهای سرویس های بهداشتی ورزشکاران برای افراد سالم و مصدوم
- توالت: به طور معمول برای هر 40 الی 50 نفر نفریک توالت ساخته می شود وبرای هر 5 توالت 3 دستشویی نصب می گردد.
- توالت ویژه افراد مصدوم: برای تسهیلات بهداشتی در ورزشگاه ها، توصیه می شود كه در هر محل برای هرده نفر مصدوم، حداقل دو توالت فراهم باشد.
- آب مصرفی: ورزشگاه ها باید امكان بهره برداری از آب تصفیه شده بهداشتی و همچنین از آب چاه و یا آب خام برای مصارف دوش و سرویسهای بهداشتی و ایجاد و حفظ و توسعه فضای سبز را داشته باشند.
البته نیازمندی های دیگری مانند نمازخانه، فروشگاه ورزشی و حتی خوابگاه ورزشكاران و ورزشکاران از مواردی هستند كه می تواند مورد توجه قرار گیرند.
ملاحظات محیطی ویژه استادیوم و ژیمنازیوم
اماكن و فضاهای ورزشی باید دارای شرائط محیطی خاصی باشند تا امكان پرداختن به فعالیت های ورزشی به نحو مطلوب و حداقل قابل تحمل برای ورزشكاران و مربیان و سایر دست اندركاران، وجود داشته باشد. این شرائط محیطی علاوه بر ورزشكاران و مربیان، به طور خاص به داوران و برگزار كنندگان وتماشاچیان نیز ارتباط پیدا می كند. و در تمام موارد (آموزش،تمرین و مسابقه) باید به استاندارد ساخت سالن های ورزشی در این مورد توجه نمود. این ملاحظات شامل موارد زیر می باشند:
نور
شرایط تامین نور مصنوعی سالنها – برای تامین روشنایی، باید چراغها و پروژكتورها در خطوط (اضلاع) طولی دیوارهای سالن تعبیه شوند تا بردید بازیكنان عمود نباشد و برای آنها مزاحمتی ایجاد نكند.
شدت روشنایی جهت تمرین بین 600 تا 800 لوكس روی منطقه بازی باید باشد و برای تعیین میزان نور از ارتفاع یک متری بالای سطح زمین اندازه گیری می شود.
سقف، چراغ ها و پنجره ها
سقف ها را باید ازموادی بارنگ روشن مقاوم دربرابر رطوبت ساخت. برق اضطراری همیشه باید وجود داشته باشد، خصوصا برای استخرهای شنا. همچنین چراغ هایی مستقیما بر بالای رختكن ها باید نصب شوند تا روشنایی كافی وجود داشته باشد. پنجره های نصب شده بردیوارهای كناری باید تقریبا 60 سانتیمتر و بلندی تقریبا 90 سانتیمتر از سقف فاصله داشته باشد.
دمای اماكن و فضاهای ورزشی
درجه حرارت همیشگی سالن های ورزشی باید بین 10 تا 22 درجه سانتیگراد باشد.
هنگام ورود دانشجو به سالن یا شروع تمرین دمای سالن بر روی 20 درجه تنظیم شود . ولی پس ازگرم كردن و شروع فعالیت، درجه پایین تراز 20 درجه مناسب است. به طور معمول با توجه به فعالیت ورزشکاران دمای محل برگزاری تمرینات و مسابقات باید بین 10 تا 15 درجه باشد . دمای لازم برای تماشاچیان بیشتر از دمای محیط فعالیت ورزشکاران می باشد.
عایق كاری
برای كنترل صوت، دما و رطوبت سالن های ورزشی را باید عایق كاری نمود كه عبارتند از:
- عایق كاری صوتی: عایق كاری صوتی كف سالن ها: بیشترین صدای ایجاد شده در سالن های ورزشی ناشی از حركت بازیكنان وبرخورد توپ با كف سالن ها است. در نتیجه باید از كف پوش هایی استفاده نمود كه عایق صدا باشند.
- عایق كاری دیوارها: برای عایق كردن دیوارها می توان از باریكه های چوب، صفحات فشرده صداگیر، و قالب های سیمانی عمودی استفاده كرد.
- عایق كاری سقف پشت بام: عمده ترین سطوح كنترل صدا هستند و باید به گونه ای طراحی شوند كه حداكثر در دو ثانیه صدا را منعكس كنند.
- عایق كاری رطوبتی: عایق كاری كف پشت بام از نفوذ آب باران و برف ذوب شده جلوگیری می كند ضمن اینكه دیوارهای مجاور باران نیز در مناطق پر باران باید از این عایق مناسب برخوردار باشند.
- عایق كاری حرارتی: علاوه بر تاسیسات حرارتی، دیوارها و سقفها نیز باید از عایق حرارتی برخوردار باشند. برای تنظیم و كنترل دمای سالنهای ورزشی، اغلب ازسیستم حرارت مركزی انجام می شود.
استاندارد تهویه مناسب در ساخت سالن ورزشی
به منظور یكنواخت نگهداشتن رطوبت و تأمین هوای تازه، یكی از ضروریات سالنهای ورزشی سیركولاسیون هوا و تهویه است. در اماكن ورزشی باید وسایل تهویه هوای كافی وجود داشته باشد. برای تهویه هوا می توان از هواكش سقفی استفاده كرد. در مواردی كه باز و بسته كردن پنجره ها برای تهویه لازم است، باید فاصله آنها از سطح زمین بقدری باشد كه بتوان آنها را از سطح زمین بخوبی كنترل كرد.
تنفس نیاز اولیه ما بوده و استاندارد شرایط مطلوب محیطی در ساخت سالن ورزشی در جدول زیر ارائه شده است
منظور از تعویض هوا مقدار هوایی است كه باید از فضای مورد نظر به خارج ساختمان تخلیه شود در این قبیل فضاها شامل توالت، حمام، و مكان هایی كه بوی تعفن و دود و گازهای حاصل از احتراق در آنها ایجاد می شود و باید با استفاده از هواكش یا “فن” که حجم یا ظرفیت آن با توجه به حجم فضا تعیین گردد، هوای محل را به بیرون از ساختمان تخلیه نمود. بنابراین هیچ گاه نباید هوای این قبیل اماكن با كانال های برگشتی مربوط به دستگاههای تهویه در ارتباط باشد.
منظور از تهویه مقدار هوایی است كه به صورت اجباری توسط به داخل فضای مورد ” فن ” نظر برای گرمایش و سرمایش فرستاده می شود، حجم هوای مورد نیاز برای تهویه هر فضا برحسب ارتفاع محل و سطح زیربنا تعیین می گردد. فضاهایی از قبیل سالن های ورزشی چندمنظوره، سالن استخر، قسمت اداری، غذاخوری، رختكن و فروشگاه و غیره توسط دستگاه های تهویه تغذیه می شوند.
در شرایطی كه تراكم جمعیت تماشاچی زیاد و كشیدن سیگار مجاز باشد، هوای تازه تا 1.5 متر مكعب در دقیقه باید افزایش یابد.
پیش بینی تهویه با ظرفیت نهایی، 10 بار در ساعت توصیه می شود.
سایر موارد مهم در استاندارد ساخت سالن ورزشی
- سقف ها دارای ارتفاع لازم و مطلوب باشند.
- در سالن های ورزشی معیارهای مطلوب آموزشی، رقابتی و تفریحی برای ایجاد زمینه های تفكیک برای بهره برداران رعایت شوند.
- پیش بینی وجود شرایط مناسب برای حضور مصدومین در محیط بشود.
- امكان نصب تابلوهای راهنمایی درمحیط های مختلف برای مراجعه كنندگان وجود داشته باشد.
- اماكن ورزشی باید حتما دارای امكانات ارتباطی نظیر تلفن باشند، تا در مواقع ضروری مسئولین بتوانند با مراجع امدادی، بهداشتی و … تماس بگیرند.
برق اضطراری برای ورزشگاه ها و خصوصا استخرهای شنا و محل برگزاری مسابقات رسمی ضروری است. ضمن اینكه با توجه به گستردگی فناوری های روز در مورد ارتباطات باید در مورد بهره برداری از آنها نیز پیش بینی های لازم باید انجام گیرد.
اصول كلی در مورد دیوارها
- پارتیشن های تاشو و متحرك توسط قفل و صفحه های كلیددار كنترل و باز و بسته شوند.
- دیوار در محلی قرار گرفته باشد كه مورد نیاز است.
- حلقه و قالب های مخصوص تورهای بازی ها روی دیوارهای پیش بینی شده نصب شده باشند.
- برای پوشش دیوارها از مواردی استفاده شوند كه در برابر رطوبت مقاوم بوده و براحتی پاك شوند. پوشش های ایمنی دائمی در روی دیوارهای سالن های كشتی، زمین بسكتبال و غیر نصب شوند.
- به تعداد مناسب در محل های لازم و كنار دیوارها آبخوری پیش بینی و نصب شود.
- گوشه های اتاق رختكن شكل گرد طراحی شده باشند.
اصول كلی در مورد سقف ها
- تجهیزات نصب شده روی سقف با محافظ های سیمی حفاظت شده باشند.
- ارتفاع سقف به نسبت فعالیت هایی كه انجام می شود، مناسب باشد.
- مواردی كه قابلیت جذب صدا را در سقف دارند نسبت به رطوبت مقاوم باشند.
- چراغ های نور غیر مستقیم در ورزشگاه های سرپوشیده به جهت مشكل بودن كنترل نور، كمتر استفاده شود. تمامی سقف ها به جز سقف انبار، از مواد آكوستیک (جاذب صدا) پوشیده شده باشند.
- سقف ها را باید از موادی با رنگ روشن مقاوم در برابر رطوبت ساخت.
اصول كلی در مورد كف زمین های فضاهای ورزشی سر پوشیده
- پوشش كف قادر به هدایت آب های زائد به سمت فاضلاب ها باشد. (پیش بینی راه آب ها و فاضلاب ها)
- مواد بكار رفته در طراحی و ساخت كف ها برای عملكرد پیش بینی شده، مناسب باشد.
- كف باید علامت گذاری و خط كشی شده باشد.
- قرنیز (چوبی یا سنگی) اتصال دهنده دیوار و كف زمین در برابر آب مقاوم باشند.
- كف زبر و غیر لغزنده در محل های مرطوب مانند سرویس بهداشتی، استخرها و رختكن ها بكار رود.
- زهكش های هدایت كننده آبها كافی و موثر باشند.
اصول ایمنی اماکن ورزشی
دستور العمل ایمنی اماکن ورزشی را در لینک زیر مطالعه فرمایید.
بیشتر بخوانید: اصول ایمنی اماکن ورزشی