یکی از بلایای طبیعی که ممکن است برای یک نفر یا مجموعه اتفاق بیفتد آتش سوزی است. آتش سوزی به معنی آتش گرفتن مواد قابل اشتعال به صورت نا خواسته است. وقوع این حادثه خوش آیند نیست و عواقب بدی به دنبال دارد. سوختن قسمتی یا تمام از اموال و دارایی قسمتی از آن است. سوختگی بدن با آثار ماندگار در طول عمر تا از دست جان اثرات مخرب دیگر این بلای طبیعی است.سیستم اعلام و اطفاء حریق برای مبارزه با این موضوع طراحی شده و در ساختمان اداری و سوله و انبار با کاربری های مختلف وجود دارد.
برای عدم وقوع و کاهش صدمات این مسئله چند کار انجام می شود. اولین کار که بهترین کار هم هست جلوگیری از وقوع آتش سوزی است. به قول معروف علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد. با رعایت نکات ایمنی و نگهداری صحیح از مواد قابل اشتعال می توان جلوی همچین حادثه ای را گرفت. ایجاد شرایط دمایی و فیزیکی مطابق با دستور العمل آتش نشانی بهترین پیش گیری است. آتش نشانی دستور العمل جامعی در این خصوص برای ساختمان ها و سوله های مختلف دارد که عمل کردن به آن از وقایعی مانند پلاسکو جلوگیری می کند.
قدم بعدی اطلاع به موقع از آتش سوزی و اقدام به خاموش کردن آن است که در این مطلب به آن می پردازیم.
سیستم اعلام و اطفاء حریق چیست
سیستم اعلام و اطفاء حریق را می توان به دو قسمت سیستم اعلام و سیستم اطفاء تقسیم کرد. اعلام و اطفاء حریق ترکیب این دو و هماهنگی کار بین آن ها است. سیستم اعلام در ابتدا از آتش سوزی مطلع شده و هشدار های لازم را می دهد. در قسمت دوم فرمانی به سیستم اطفاء حریق داده و آن را فعال می سازد. در ادامه این دو را به تفکیک مورد بررسی قرار می دهیم. در این سیستم از یک کنترل پنل مرکزی استفاده می شود که هر دو را همزمان مدیریت می کند.
فراموش نکنیم که پیشگیری های لازم را برای عدم وقوع آتش سوزی جدی بگیرید. پیشگیری بهتر از درمان است.
سیستم اعلام حریق
سیستم اعلام حریقسیستم اعلام حریق وظیفه تشخیص آتش سوزی و هشدار دهی لازم در خصوص آن را دارد. این سیستم در هنگام وجود دود و آتش سوزی و مونوسید کربن هشدار لازم را برای افراد از طریق وسایل دیداری یا شنیداری ارسال می کند. سیگنال های تشخیص حریق می توانند به صورت اتوماتیک از دتکتور های دود و حرارت یا سیستم دستی ارسال شوند.
سیستم هشدار میتواند به صورت رنگ موتوریزه یا آژیر های دیواری انجام شود. همچنین این سیستم می تواند از طریق اسپیکر که صدای خطر را پخش کند به همراه یک صدای ضبط شده این کار را انجام دهد. فرکانس تولیدی سیستم هشدار بسته به نوع کشور و محل نصب متفاوت است. پس پاسخ سیستم اعلام حریق چیست مجموعه ای از قطعات است که آتش سوزی را متوجه شده و هشدار لازم را می دهد.
اجزای سیستم اعلام حریق
سیستم اعلام از قطعات زیر تشکیل می شود.
- کنترل پنل اعلام حریق
- برق اصلی و پشتیبان
- تجهیزات تشخیص و فعال سازی اولیه
- دستگاه هشدار دهنده
- پنل های راه دور و نمایشگر
- رابط ایمنی ساختمان
کنترل پنل اعلام حریق Fire Alarm Control Panel – FACP
کنترل پنل مرکزی قسمت ضروری و مغز سیستم اعلام حریق است. این دستگاه ادوات تشخیص را مانیتور و مدیریت کرده و در صورت تشخیص مورد حریق سیگنال لازم را به وسایل هشدار می فرستد. هر کنترل پنل دارای صفحه و پنلی است که شما را از شرایط محیط آگاه می سازد. در این پنل علاوه بر مشاهده شرایط امکان رفع مشکل و مدیریت مستقیم دستگاه به صورت دستی نیز وجود دارد. ریست کردن دستگاه، کلید های برنامه ریزی، دکمه ارسال سیگنال هشدار و امکان خاموش و روشن کردن آن در این صفحه دیده شده است.
برق اصلی و پشتیبان
هر سیستم اعلام حریق برای دسترسی به دو سیستم برق طراحی می شود. برق اصلی به عنوان ورودی دائمی برای تامین انرژی و برق پشتیبان برای زمانی دچار قطعی برق می شویم . برق پشتیبان بوسیله باتری های عموما ۶ یا ۱۲ ولت تامین می شود که به برق ۲۴ ولت DC متصل هستند. پنل ها در داخل خود محلی را برای نصب باتری در نظر می گیرند یا باتری در محل دیگری به صورت جداگانه نصب می شوند.
تجهیزات تشخیص و فعال سازی اولیه
تجهیزات تشخیص و فعال سازی اولیه همان ادواتی هستند که سیستم اعلام حریق را از بروز آتش سوزی آگاه می سازد و اینکه حریقی در محل اتفاق افتاده است. این تجهیزات به اشکال مختلف وجود دارند که به چند مورد اشاره می کنیم.
- شستی اعلام حریق Manual Push button: شخص با شکستن شیشه و فشردن دکمه سیستم را فعال می سازد.
- دتکتور دودی Smoke Detector: در صورت رسیدن دود با غلظت بیشتر از میزان تعریف شده هشدار می دهد.
- دتکتور حرارتی Flame Detector: این وسیله در صورت افزایش دما از محدوده تعریف شده هشدار دهی می کند.
- دتکتور دود فوتو الکتریک: مانند دتکتور دودی عمل می کند ولی در روش تشخیص تفاوت دارد.
- دتکتور ترکیبی یا مالتی Multi Detector: این دتکتور هم به دود و هم حرارت حساس است.
- بیم دتکتور Beam Detector: این وسیله مانند دزدگیر عمل می کند. یک فرستنده و گیرنده در دو سمت سوله نصب می شوند. فرستنده اشعه ای را به سمت گیرنده می فرستد. در صورت قطع شدن این اشعه توسط دود سیستم فعال می شود.
استفاده از دتکتور بستگی به کاربری و نوع سوله شما دارد. استفاده از دتکتور دود فتو الکتریک بیشترین کاربرد را دارد ولی موارد دیگر نیز مورد استفاده است. برای مثال در سوله کارخانه قسمت آشپزخانه استفاده از دتکتور دودی کاربردی ندارد و حرارتی استفاده می شود. در سوله انبار استفاده از دتکتور دود و بیم متداول است. شستی باید در دسترس ترین حالت ممکن برای افراد حاضر در سوله باشد.
تجهیزات هشدار دهنده
سیستم هشدار از آنجاییکه سیگنال وقوع حریق را دریافت کرده و صدا و فلاشر و سایر عوامل هشدار را فعال می سازد یکی از مهمترین قسمت های سیستم اعلام و اطفاء حریق است. این تجهیزات شامل زنگ، آژیر و پخش صدا در زمان وقوع آتش سوزی است. دستگاه های هشدار به افراد داخل و همچنین کارکنان اورژانس اطلاع می دهند. عادی بودن اوضاع، نیاز به سرویس و وقوع حادثه همگی اطلاع رسانی می شود.
صفحه کنترل از راه دور و صفحه نمایش
صفحه نمایش و کنترل از راه دور به افراد این امکان را می دهد مجموعه ای از سیستم های اعلام حریق را بدون نیاز به دست زدن مستقیم به دستگاه کنترل کنند. این امر برای مجموعه های بزرگ که دارای تعداد زیادی پرسنل هستند مفید است. دلیل این امر امکان بررسی فعالیت و حتی فعال و غیر فعال سازی سیستم از راه دور است.
رابط ایمنی ساختمان در سیستم اعلام و اطفاء حریق
رابط ایمنی ساختمان به سیستم اعلام حریق اجازه می دهد تا در صورت لزوم سایر عناصر ساختمان را کنترل کند. به عنوان مثال ، در مواقع اضطراری در آتش سوزی ، رابط ایمنی ساختمان می تواند مستقیماً با سیستم کنترل دسترسی ساختمان ارتباط برقرار کند تا درها را در حالت باز نگه داشته یا بسته نگه دارد. آسانسور را خاموش نماید و سیستم های تهویه را کنترل کند. این امر برای خروج دود یا تسریع در سرعت فرار افراد در ساختمان بسیار ضروری است.
در اتاق سرور برای مثال اطفاء با گاز است. سیستم تهویه باید خاموش شود تا گاز خارج نگردد.
سیستم اطفاء حریق
سیستم اطفاء حریق وظیفه خاموش کردن آتش را دارد. روش کار مشخص است. آتش برای سوختن نیاز به سه عامل نیاز دارد.
- مواد سوختنی یا قابل اشتعال
- اکسیژن
- حرارت بالا
پس برای خاموش کردن آن یکی از این عوامل را باید از آن بگیریم. خروج مواد سوختنی در هنگام آتش سوزی امری دشوار و خطرناک است. پس تمرکز سیستم های اطفاء حریق روی دو عامل دیگر است. یعنی یا اکسیژن محیط را میگیرند مانند اطفاء با گاز یا حرارت محیط را می گیرند مانند ریختن آب روی آن.
دو حالت دستی و اتوماتیک به این منظور وجود دارد. در سیستم دستی کپسول های اطفاء در دسترس بوده و افراد حاضر با کمک آن جهت خاموش کردن آتش اقدام می نمایند. در روش اتوماتیک مجموعه اطفاء حریق به اعلام متصل شده و پس از تشخیص به صورت اتوماتیک به خاموش کردن آن می پردازد. سیستم اطفاء خود از قسمت های مختلف تشکیل شده که در ادامه توضیح می دهیم.
انتخاب نوع سیستم اطفاء بستگی به نوع مواد دارد. حالت عمومی این سیستم بر مبنای خاموش کردن آتش با آب است. اما در مواردی که موادی مانند کتب با ارزش یا وسایل الکترونیکی باشد این عمل با گاز انجام می شود. هر دوی اینها تنوع در روش اجرا و موارد دیگر دارد که بستگی مستقیم با کاربری شما و الزامات سازمان آتش نشانی دارد.
روش کار سیستم اطفاء حریق
سیستم اطفاء حریق به روش های مختلفی قابل اجرا است. هر کدام دلایل و مزایای خود را دارند. در ادامه چند مدل را مورد بررسی قرار می دهیم. در سیستم اطفاء حریق اتوماتیک این مجموعه با تجهیزات اعلام یکپارچه می شود. در صورت آتش سوزی دتکتور ها حریق را به کنترل پنل اطلاع می دهند. کنترل پنل علاوه بر به صدا در آوردن زنگ فرمانی را برای سیستم اطفاء ارسال می کند. سیستم اطفاء بر حسب نوع کار سیستم سرکوب را فعال می سازد.
این سیستم به دو دسته خیس و خشک تقسیم می شود.
آبی مه پاش
در این سیستم از آب برای خاموش کردن آتش استفاده می شود. با کمک گاز نیتروژن آب مخزن را تحت فشار قرار می دهیم که سبب تخلیه آن می شود. نازل ها آب را به صورت مه و نه یکجا پخش می کنند. ذرات مه اندازه ۳۰۰ الی ۱۰۰۰ میکرون می باشند.
این سیستم برای استفاده در اماکن با نگهداری مواد ارگانیک مانند کاغذ و مقوا، پارچه و منسوجات و چوب و ذغال مناسب است.
در اماکنی که آتش با برق در ارتباط است، اتاق سرور، مواد قابل اشتعال مانند گاز و بنزین، کتاب های ارزشمند و اقلامی که آب به آنها آسیب می زند استفاده نمی شود.
آب رسانای برق است. در صورت خیس شدن محیط سبب برق گرفتگی افراد می گردد.
اماکن مورد استفاده می تواند شامل موارد زیر باشد
بیمارستان
ساختمان مسکونی
ساختمان اداری
مدرسه
سوله انبار با شرط نگهداری مواد شرح داده شده
سوله کارخانه با شرط وجود مواد شرح داده شده
سیستم اعلام و اطفاء حریق با گاز
همانطور که گفته شد یکی از نیاز های آتش اکسیژن است. این سیستم بر پایه از بین بردن اکسیژن در محل آتش سوزی است. روش کار بدین شکل است که در صورت حریق یک نوع گاز مانند CO2 به محل تزریق شده و جایگزین اکسیژن هوا می شود. بنابراین سبب خاموش شدن آتش می شود. این روش به نسبت آب از هزینه بالاتری برخوردار است و پیچیدگی اجرای بیشتری دارد. لذا در مواردی استفاده می شود که امکان از روش آبی وجود ندارد. اجزای آن به طور کامل با سیستم اعلام یکپارچه شده و دارای یک پنل مشترک هستند.
اجزای سیستم اعلام و اطفاء حریق با گاز
- کنترل پنل: برای مدیریت سیستم
- گاز: این گاز می تواند CO2 یا FM200 و موارد دیگر باشد
- کپسول: محل نگهداری گاز در زمان آماده به کار بودن است
- شیر برقی: با فرمان گرفتن از کنترل پنل کپسول را باز می کند
- نازل پاشش: محل خروج گاز در محل است
- لوله و اتصلات
اجرای سیستم اعلام و اطفاء حریق
قدم اول طراحی این سیستم است. ابتدا نوع کاربری را مشخص و مواد مورد نگهداری در ساختمان اداری، سوله و انبار را بررسی می کنیم. برای طراحی سیستم اعلام و اطفاء حریق نرم افزار های مختلفی تولید شده است. اطلاعات دریافتی را در نرم افزار وارد کرده و نرم افزار محل دقیق قطعات مختلف را مشخص می کند. حجم آب و گاز مورد نیاز و اطلاعات اضافه دیگری نیز به ما می دهد.
پس از طراحی نوبت اجرا است. محل قطعات و مخزن و کپسول و غیره مشخص می شود. قطعات در محل خود قرار گرفته و لوله کشی و سیم کشی لازم انجام می شود. سیم مورد استفاده از نوع نسوز است. پس از اجرای کامل با اسپری شبیه ساز دستگاه تست شده و تحویل می شود.